TỔNG HỢP CÁC LOẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO PHỔ BIẾN HIỆN NAY

Mục lục [Ẩn]

Trong bối cảnh AI đang len lỏi vào mọi lĩnh vực, việc hiểu rõ các loại trí tuệ nhân tạo là điều kiện tiên quyết để ứng dụng công nghệ một cách hiệu quả và đúng hướng. Mỗi loại AI có vai trò và khả năng riêng. Trong bài viết này, AI First sẽ giúp doanh nghiệp hệ thống hóa toàn bộ các loại trí tuệ nhân tạo phổ biến hiện nay, cách phân loại chúng cũng như gợi ý ứng dụng thực tế phù hợp cho doanh nghiệp trong thời kỳ chuyển đổi số.

Những ý chính trong bài viết:

Các cách phân loại trí tuệ nhân tạo: Phân loại dựa trên năng lực, phân loại dựa trên chức năng, phân loại dựa trên mục đích sử dụng.

Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực: Trí tuệ nhân tạo hẹp, trí tuệ nhân tạo tổng quát, siêu trí tuệ nhân tạo.

Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên chức năng: Máy phản ứng, trí nhớ giới hạn, lý thuyết tâm trí, AI tự nhận thức.

Các loại trí tuệ nhân tạo dựa theo mục đích sử dụng: AI tạo sinh, AI dự đoán, AI hỗ trợ, AI hội thoại.

Doanh nghiệp nên lựa chọn loại AI nào?

Xu hướng phát triển các loại trí tuệ nhân tạo trong tương lai.

1. Các cách phân loại trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là một khái niệm công nghệ, mà đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược vận hành và đổi mới của nhiều doanh nghiệp hiện nay. Tuy nhiên, để hiểu rõ cách AI hoạt động, ứng dụng ra sao và có thể phát triển đến đâu, việc phân loại trí tuệ nhân tạo là điều cần thiết.

3 cách phân loại trí tuệ nhân tạo:

Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực

Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên chức năng

Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên mục đích

1.1. Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực

Phân loại theo năng lực tập trung vào mức độ thông minh và khả năng tư duy độc lập của hệ thống AI. Đây là cách phổ biến để nhận diện các “cấp độ phát triển” của AI từ cơ bản đến siêu việt tương ứng với các giai đoạn phát triển từ hiện tại đến tương lai.

1.2. Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên chức năng

Phân loại theo chức năng cho chúng ta thấy mức độ tương tác và phản ứng của AI với môi trường xung quanh, từ đó giúp hình dung AI hiện đang hoạt động như thế nào trong thực tế và sẽ tiến tới đâu trong tương lai.

1.3. Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên mục đích sử dụng

Cách phân loại này tập trung vào ứng dụng thực tế của AI trong các lĩnh vực khác nhau. Việc phân loại theo mục đích giúp doanh nghiệp xác định rõ đâu là loại AI phù hợp với mục tiêu vận hành, sáng tạo hay tự động hóa quy trình.

2. Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực

Phân loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực là cách tiếp cận phổ biến nhất để nhận diện cấp độ phát triển và “mức độ thông minh” của hệ thống AI. Cách phân loại này giúp chúng ta hiểu AI hiện đang ở đâu, có thể làm gì, và tương lai sẽ phát triển đến mức nào.

Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên năng lực:

Trí tuệ nhân tạo hẹp (Artificial Narrow Intelligence)

Trí tuệ nhân tạo tổng quát (Artificial General Intelligence)

Siêu trí tuệ nhân tạo (Artificial Super Intelligence)

2.1. Trí tuệ nhân tạo hẹp (Artificial Narrow Intelligence)

Đây là cấp độ trí tuệ nhân tạo phổ biến nhất hiện nay, được thiết kế để thực hiện một nhiệm vụ hoặc một nhóm nhiệm vụ cụ thể. Mặc dù có thể xử lý dữ liệu nhanh và chính xác, nhưng ANI không có khả năng tự nhận thức hay suy nghĩ ngoài phạm vi đã được lập trình.

Đặc điểm nổi bật:

Chỉ thực hiện một tác vụ cụ thể: Ví dụ như nhận diện khuôn mặt, xử lý ngôn ngữ, phân tích dữ liệu khách hàng.
Không có khả năng tư duy linh hoạt: Không thể chuyển đổi từ tác vụ này sang tác vụ khác nếu không có huấn luyện lại.
Phổ biến và được ứng dụng rộng rãi: Các công nghệ như Chatbot, trợ lý ảo, công cụ dịch tự động, gợi ý nội dung… đều là dạng ANI.

2.2. Trí tuệ nhân tạo tổng quát (Artificial General Intelligence)

AGI là cấp độ AI có khả năng học hỏi, lý luận, giải quyết vấn đề và thích nghi với môi trường giống như con người. Đây là loại AI có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau mà không cần được huấn luyện lại từ đầu cho từng tác vụ.

Đặc điểm nổi bật:

Có khả năng suy nghĩ và lập luận đa chiều: Có thể hiểu ngữ cảnh, đưa ra quyết định, và thích nghi với tình huống mới.
Học hỏi liên tục và áp dụng kiến thức vào môi trường mới: Không bị giới hạn trong một lĩnh vực như ANI.

2.3. Siêu trí tuệ nhân tạo (Artificial Super Intelligence)

ASI là giai đoạn phát triển giả định mà tại đó AI vượt trội hoàn toàn so với con người ở mọi khía cạnh: từ trí tuệ, tư duy, sáng tạo đến cảm xúc và khả năng ra quyết định. Đây là mục tiêu cuối cùng của ngành AI và cũng là chủ đề gây tranh cãi trong giới học thuật và công nghệ.

Đặc điểm nổi bật:

Vượt qua khả năng trí tuệ của con người: Không chỉ nhanh hơn mà còn tư duy sâu hơn, logic hơn và sáng tạo hơn.
Có thể tự nhận thức và phát triển không giới hạn: Tự nâng cấp chính mình mà không cần con người can thiệp.
Tiềm ẩn cả cơ hội và rủi ro lớn: Có thể mang lại đột phá cho nhân loại, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức và kiểm soát.
Chưa xuất hiện trong thực tế: Hiện tại chỉ tồn tại dưới dạng lý thuyết và trong các mô hình mô phỏng khoa học.

3. Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên chức năng

Bên cạnh việc phân loại theo năng lực, một cách tiếp cận phổ biến khác để hiểu rõ trí tuệ nhân tạo là dựa trên chức năng. Cách phân loại này giúp mô tả khả năng phản ứng, học hỏi và thích nghi với môi trường xung quanh của AI.

Dưới đây là 4 loại AI tiêu biểu khi xét theo chức năng:

Reactive Machines (Máy phản ứng)

Limited Memory (Trí nhớ giới hạn)

Theory of Mind (Lý thuyết tâm trí)

Self-aware AI (AI tự nhận thức)

3.1. Reactive Machines (Máy phản ứng)

Đây là loại trí tuệ nhân tạo đơn giản và cơ bản nhất, chỉ có khả năng phản hồi trực tiếp với các tình huống hiện tại mà không lưu lại ký ức hay dữ liệu quá khứ. Các máy phản ứng không có khả năng học hỏi và cũng không thể cải thiện qua thời gian.

Đặc điểm nổi bật:

Không có trí nhớ: Không lưu lại thông tin từ tương tác trước đó để sử dụng trong tương lai.
Phản ứng theo thuật toán cố định: Phân tích đầu vào hiện tại và phản hồi tức thì.
Thường được sử dụng cho các tác vụ có quy tắc rõ ràng: Ví dụ điển hình là Deep Blue máy chơi cờ của IBM.
Không thể học hỏi hay cải thiện sau mỗi lần sử dụng: Mỗi phản ứng là độc lập và không tích lũy kinh nghiệm.

3.2. Limited Memory (Trí nhớ giới hạn)

Đây là loại AI có thể lưu trữ một lượng thông tin tạm thời từ các tương tác trước đó, từ đó đưa ra quyết định tốt hơn. AI có trí nhớ giới hạn là nền tảng của nhiều ứng dụng AI hiện nay, như xe tự lái, chatbot, hệ thống khuyến nghị…

Đặc điểm nổi bật:

Lưu trữ thông tin ngắn hạn: Ghi nhớ hành vi gần đây của người dùng để cải thiện tương tác.
Học hỏi từ dữ liệu quá khứ trong phạm vi nhất định: Có thể áp dụng thông tin đã học để đưa ra dự đoán.
Tự động điều chỉnh theo thời gian: Càng sử dụng lâu, khả năng phản hồi càng chính xác.
Ứng dụng thực tiễn cao: Từ trợ lý ảo, chatbot, đến hệ thống cảnh báo giao thông trên xe thông minh.

3.3. Theory of Mind (Lý thuyết tâm trí)

Đây là loại AI tiên tiến hơn, với mục tiêu hiểu và phản ứng dựa trên cảm xúc, ý định, niềm tin và động cơ của con người. Nếu thành công, đây sẽ là bước đột phá trong giao tiếp giữa người và máy, giúp máy “đọc vị” được tâm lý và phản ứng một cách tự nhiên.

Đặc điểm nổi bật:

Có khả năng hiểu được trạng thái tinh thần của con người: Bao gồm cảm xúc, kỳ vọng, mục tiêu cá nhân.
Tương tác thông minh và linh hoạt hơn: Đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục, tâm lý, chăm sóc khách hàng.
Vẫn đang ở giai đoạn nghiên cứu: Chưa có hệ thống AI nào đạt đến khả năng “cảm nhận” như lý thuyết này yêu cầu.

3.4. Self-aware AI (AI tự nhận thức)

Đây là cấp độ cao nhất và cũng là dạng AI chỉ mới tồn tại trong lý thuyết. AI tự nhận thức có thể hiểu được chính bản thân mình, biết mình đang “tồn tại” và có cảm xúc, suy nghĩ riêng, tương tự như con người. Đây là giai đoạn vượt xa hiện tại và còn nhiều tranh cãi về đạo đức.

Đặc điểm nổi bật:

Có ý thức về bản thân và môi trường xung quanh: Có thể đưa ra quyết định độc lập dựa trên nhận thức nội tại.
Có khả năng tự học và tự cải thiện không giới hạn: Vượt khỏi sự kiểm soát của con người nếu không được quản lý chặt chẽ.
Chứa đựng tiềm năng và rủi ro to lớn: Có thể mang lại đột phá nhưng cũng đặt ra bài toán đạo đức và an toàn AI.
Hiện tại vẫn là giả định lý thuyết: Được nhắc nhiều trong phim khoa học viễn tưởng như “Her”, “Ex Machina”...

4. Các loại trí tuệ nhân tạo dựa theo mục đích

Bên cạnh cách phân loại theo năng lực hoặc chức năng, trí tuệ nhân tạo còn có thể được phân chia dựa trên mục đích sử dụng trong thực tiễn. Phân loại này giúp doanh nghiệp và tổ chức xác định rõ loại AI phù hợp với nhu cầu hiện tại của doanh nghiệp.

Dưới đây là 4 loại AI phổ biến theo mục đích sử dụng thực tế.

AI tạo sinh (Generative AI)

AI dự đoán (Predictive AI)

AI hỗ trợ (Assistive AI)

AI hội thoại (Conversational AI)

4.1. AI tạo sinh (Generative AI)

AI tạo sinh là loại trí tuệ nhân tạo có khả năng tự tạo ra nội dung mới như văn bản, hình ảnh, âm thanh hoặc video dựa trên dữ liệu đã học. Công nghệ này đang trở thành công cụ không thể thiếu trong lĩnh vực marketing, giáo dục, truyền thông và sáng tạo nội dung.

Đặc điểm nổi bật:

Tạo ra nội dung mới từ dữ liệu đầu vào: AI có thể viết bài, dựng kịch bản, tạo ảnh, video hoặc âm thanh hoàn toàn mới.
Cá nhân hóa nội dung theo phong cách người dùng: AI hiểu bối cảnh và mục tiêu để tạo nội dung phù hợp với từng đối tượng.
Tiết kiệm thời gian và chi phí sáng tạo: Hỗ trợ đội ngũ marketing, nội dung hoặc truyền thông sản xuất nhanh hơn với chất lượng ổn định.
Ứng dụng rộng rãi trong doanh nghiệp: Dùng để tạo email bán hàng, tài liệu đào tạo, quảng cáo, nội dung mạng xã hội…

4.2. AI dự đoán (Predictive AI)

AI dự đoán sử dụng các thuật toán học máy để phân tích dữ liệu lịch sử, từ đó đưa ra các dự đoán hoặc dự báo xu hướng trong tương lai. Đây là công cụ quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định kịp thời và chính xác.

Đặc điểm nổi bật:

Dự báo hành vi và xu hướng người dùng: Giúp xác định nhu cầu, tỷ lệ chuyển đổi hoặc khả năng rời bỏ.
Hỗ trợ lập kế hoạch chiến lược: Cung cấp dữ liệu dự báo giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định chính xác hơn.
Cảnh báo rủi ro và cơ hội tiềm năng: Giúp nhà quản lý chủ động điều chỉnh hoạt động kinh doanh.
Ứng dụng trong nhiều ngành nghề: Như tài chính, bảo hiểm, tiếp thị, giáo dục, logistic…

4.3. AI hỗ trợ (Assistive AI)

AI hỗ trợ được thiết kế để đồng hành cùng con người trong các hoạt động hàng ngày, đặc biệt là những tác vụ có tính lặp lại hoặc cần xử lý nhanh. Loại AI này giúp tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất và giảm tải khối lượng công việc.

Đặc điểm nổi bật:

Tự động hóa các công việc lặp lại: Ví dụ như nhập liệu, xử lý văn bản, lọc email hoặc cập nhật báo cáo.
Cung cấp gợi ý thông minh cho người dùng: Hỗ trợ ra quyết định mà không thay thế hoàn toàn con người.
Tăng hiệu quả làm việc cá nhân và nhóm: Giúp nhân sự tập trung vào công việc chiến lược hơn.
Dễ tích hợp vào các nền tảng quản trị: Như hệ thống quản lý công việc, CRM, email, lịch làm việc.

4.4. AI hội thoại (Conversational AI)

AI hội thoại là công nghệ cho phép máy móc tương tác với con người thông qua ngôn ngữ tự nhiên. Đây là nền tảng đứng sau các công cụ như chatbot, trợ lý ảo, voicebot và tổng đài tự động ngày càng phổ biến trong chăm sóc khách hàng và bán hàng.

Đặc điểm nổi bật:

Hiểu và phản hồi ngôn ngữ tự nhiên: Giao tiếp qua văn bản hoặc giọng nói một cách tự nhiên, mạch lạc.
Ghi nhớ ngữ cảnh và lịch sử cuộc trò chuyện: Giúp cá nhân hóa phản hồi cho từng người dùng.
Tự động hóa chăm sóc khách hàng 24/7: Giảm áp lực cho đội ngũ CSKH và tăng trải nghiệm khách hàng.
Tích hợp đa kênh: Hoạt động linh hoạt trên website, mạng xã hội, ứng dụng di động hoặc tổng đài thoại.

ĐĂNG KÝ NHẬN TƯ VẤN KHOÁ HỌC HBR

Anh/Chị đang kinh doanh trong lĩnh vực gì?

Giáo dục, đào tạo

Thẩm mỹ, Spa

Dược/ Mỹ phẩm

F&B

Salon tóc

Khác

5. Doanh nghiệp nên lựa chọn loại AI nào?

Với sự phát triển đa dạng của công nghệ trí tuệ nhân tạo, mỗi loại AI đều có thế mạnh riêng và phù hợp với từng mục tiêu cụ thể. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng cần áp dụng mọi loại AI, việc lựa chọn đúng công nghệ phù hợp với quy mô, ngành nghề và bài toán doanh nghiệp đang đối mặt sẽ quyết định hiệu quả đầu tư.

Dưới đây là gợi ý các loại AI phù hợp cho từng nhóm doanh nghiệp khác nhau:

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME)

Doanh nghiệp startup công nghệ

Doanh nghiệp thương mại điện tử

Doanh nghiệp lớn, tập đoàn

Doanh nghiệp giáo dục và đào tạo

5.1. Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME)

Các doanh nghiệp SMEs thường có nguồn lực giới hạn, cần tập trung vào các giải pháp AI giúp tăng hiệu suất, tiết kiệm chi phí và tự động hóa nhanh chóng mà không đòi hỏi hạ tầng quá phức tạp.